күз

сущ.

1) глаз, о́ко уст. и поэт.

матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́

кылый күз — раско́сые глаза́

күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х

күз авырулары — глазны́е боле́зни

күз даруы — глазны́е ка́пли

күз клиникасы — глазна́я кли́ника

күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́

күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт

ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м

күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое

2) зре́ние, глаз || зри́тельный

үткен күз — о́стрый (намётанный) глаз

тәҗрибәле күз — о́пытный глаз

күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р

күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния

күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н

күз хәтере — зри́тельная па́мять

3) взгляд, взор

күз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром

күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом

күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль

4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)

балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз

монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́

һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз

5) ушко́ (иголки)

йозак күзе — ушко́ замка́

6) дыра́, отве́рстие, проу́шина

балта күзе — проу́шина топора́

7) глазо́к (двери)

8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)

9) пе́тля́ (на вязальных изделиях)

күз төшерү — спусти́ть пе́тлю

10) яче́йка, ячея́

җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти

кәрәз күзе — со́товая ячея́

11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)

12) перен. я́мка (в каше для масла)

13) ме́лкая полынья́ (на поверхности льда)

14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.

кояш күзе — солнцепёк

җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто

күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи

15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)

16) ласк. күзем см. күзалмам

17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху (о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә

18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́

күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый

19) в знач. послелога; в местно-вр. п.; разг. күзендә в глаза́х (чьих-л., перед кем-л.)

халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом

•

- күз агу

- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу

••

күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно

күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка

күз алакаю — см. күз алару 1)

күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)

күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)

күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми

күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть

күз алдында йолдызлар уйнау — см. күздән утлар күренү

күз алдында (уңында) тоту — см. күздә тоту

күз алдында тоту — см. күз алдыннан китмәү

күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́

күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно

күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми

күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами

күз артында — за глаза́, загла́зно

күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)

күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)

күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз

күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг

күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т

күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство

күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть

күз бәйләү — см. күз буу

күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми

күз белән сөзү — впе́риться

күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние

күз булу — см. күз-колак

күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.

күз буяучылык — очковтира́тельство

күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть

күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в

күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть

күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)

күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд

күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)

күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный

күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)

күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку

күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й

күз йомдыру — обмишу́лить

күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть

күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)

күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть

күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)

күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми

күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)

күз камаштыргыч — см. күз явын алырлык

күз камашу — см. күз чагылу

күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)

күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)

күз карашка — на вид, вне́шне

күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться

күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны

күз күреме белән — см. күз үлчәме белән

күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу

күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)

күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный

күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим

күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный

күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)

күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний (край)

күз(ләр) күмергә әйләнү — см. күзләр күгәрү

күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу

күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном

күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением

күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә

күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать

күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд

күз суын түгү — см. күз яше түгү

күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть (о глазах)

күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)

күз терәп — с наде́ждой

күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить

күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз

күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)

күз(ләр) түгәрәкләнү — см. күз шар булу

күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут

күз уйнату — стро́ить гла́зки

күз(ләр) уттай (ут кебек) яну — см. күз ут булу

күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)

күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р

күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный

күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р

күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю

күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т

күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́

күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз

күз яздырып — скры́тно; та́йно

күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло

күз(ләр) ялтырау (яну) — см. күз ут булу

күз яше аралаш (катыш) — сквозь слёзы

күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)

күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)

күз яше кою — утопа́ть в слеза́х

күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы

күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́

күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния

күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́

күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)

күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х

күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз

күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)

күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин

күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)

күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)

күзгә керү — лезть в глаза́ (стараться быть замеченным)

күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́

күзгә көя булу — см. күз көеге булу

күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз

күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом

күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть

күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са

күзгә терәп әйтү — см. күзгә бәреп әйтү

күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии

күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́

күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)

күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́

күзгә эленү (эләгү) — см. күзгә чалыну

күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния

күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу

күздә тотылу — име́ться в виду́

күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся

күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.

күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)

күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла

күздән югалту — потеря́ть из ви́ду

күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния

күздән яшьләр килгәнче — до слёз (смеяться)

күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т

күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды

күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)

күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́

күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)

күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться

күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды

күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!

күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно

күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее

күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)

күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!

күземнән югал — прост. с глаз доло́й

күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й

күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́

күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)

күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ (умирающему)

күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)

күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья

күзен тоз итеп — см. күзен тозландырып

күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)

күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́

күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть

күзенең үткенлеге — намётанность глаз

күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют

күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом

күзенә басу — угада́ть то́чно

күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми

күзенә каратып тоту — приворожи́ть

күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)

күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!

күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном

күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз

күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба

күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га

күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая

күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми

күзне калайландыру — см. күзне тозландыру

күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью (о глазах); рассвирепе́ть

күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть

күз(ләр)не майландыру (мутландыру) — см. күзне уйнату

күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)

күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́

күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)

күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми

күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)

- күз акаю

- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү